Het Gas(t)Gesprek met Cora van Nieuwenhuizen - Deel 2

Om verder te komen in de energietransitie, is de dialoog belangrijker dan ooit. Daarom gaat voorzitter van Element NL Gerda Verburg aan de hand van 3 stellingen in gesprek met NGO’s, studenten, belangenbehartigers en andere organisaties. Over hoe we de klimaatdoelen van 2050 halen en hoe we een duidelijk pad uitstippelen voor ons energiesysteem. Dit is aflevering 3 van Het Gas(t)Gesprek met… Cora van Nieuwenhuizen, voorzitter van Energie-Nederland. 
 
In het eerste deel deelden beide voorzitters hun visie op radicale samenwerking in de energiesector. Ze zijn het eens dat pragmatische en effectieve samenwerking binnen de keten én grensoverschrijdend noodzakelijk is voor de energietransitie. In dit tweede deel gaan hun gesprek verder aan de hand van een nieuwe stelling. 

Stelling 2

“De Nederlandse aardgassector moet van de maatschappelijke schandpaal gehaald worden.”  

Aardgas uit eigen bodem is cruciaal voor het soepeler laten lopen van de energietransitie, maar de publieke opinie is vaak negatief. Hoe andere energiespelers zich hierin opstellen kan mogelijk een belangrijk verschil maken. 
 
Cora: “Ik begrijp waar de maatschappelijke kritiek op gas vandaan komt, maar ik ben het helemaal eens met deze stelling. Aardgas speelt nog altijd een cruciale rol in ons energiesysteem en dat zal nog jaren zo blijven. Wat ik altijd uitdraag vanuit Energie-Nederland is dat ons eigen aardgas duurzamer is dan bijvoorbeeld Amerikaans schaliegas, dat een veel grotere ecologische voetafdruk heeft vanwege fracking en het transport van LNG. Bovendien levert ons gas inkomsten op voor de schatkist, iets waar we allemaal profijt van hebben.” 
 
“Wat me ook opvalt is dat energie en elektriciteit vaak door elkaar worden gehaald, terwijl elektriciteit maar 20 procent van ons totale energieverbruik uitmaakt. Hoewel een groot deel van die elektriciteit al verduurzaamd is, blijft voor de overige 80 procent – vooral moleculaire energiebronnen zoals gas – nog een lange weg te gaan. Daarom moeten we gas voorlopig blijven omarmen; we kunnen nog niet zonder.” 
 
Gerda: “Precies, Cora. En toch blijven activistische NGO’s procederen tegen gas, waardoor ze de energietransitie juist vertragen en complexer maken. Ik zou tegen ze willen zeggen: ‘We hebben jullie nu nodig aan tafel, want het onderwerp staat inmiddels wel op de agenda. Dus pak eens een andere rol en ga ons nu spiegelen.’ Als ze hun slimheid nu eens daar inzetten, om te spiegelen en kritisch te volgen. Gaan we wel snel genoeg, kan het effectiever? Dán help je de energietransitie.” 
 
“Maar ook de business leiders van Nederland mogen wel ietsjes meer aan het publieke debat deelnemen. Er zijn heel veel goedwillende mensen, maar die hebben vaak geen idee. Als Greenpeace iets wint in de rechtbank, wordt gedacht dat ze daarmee de opwarming van de aarde een dienst bewijzen. Of de energietransitie helpen. Het tegendeel is vaak waar. Ze zetten iets stop, maar er komt niks voor in de plaats terug. Daarom ben ik het zo eens met deze stelling. Het moet uit het verdomhoekje komen.” 
 
Cora: “Nee, dat is ook zo. Over deze stelling zijn wij het volgens mij niet heel erg oneens. Je moet het reële verhaal vertellen en dat is gewoon dat we nog heel lang aardgas nodig hebben. En in tweede instantie is het zo dat Nederlands gas altijd nog te prefereren is boven gas wat je van elders moet importeren.” 
 
Gerda: “Kijk bijvoorbeeld naar Duitsland, waar zelfs de Groenen gas erkennen als transitiebrandstof. In Noorwegen hetzelfde. In Nederland wordt gas echter gezien als onderdeel van het probleem in plaats van een oplossing. Dat maakt het voor ons nodeloos ingewikkeld.” 
 
“Ik vond dat Rob Jetten en recentelijk onze huidige minister, hierin duidelijk zijn geweest: gas hebben we nog nodig en zelf geproduceerd gas is het meest duurzaam. We maken veel minder gas dan we nodig hebben, dus waarom zouden we afhankelijk zijn van duurzamer gas uit het buitenland als we hier een oplossing hebben? We moeten dit verhaal gewoon helder blijven vertellen.” 
 
Cora: “Inderdaad, we moeten het eerlijke verhaal vertellen. Het is nog lang niet realistisch om zonder gas te kunnen. In de gebouwde omgeving zie ik dat het moeizaam is om volledig van het gas af te gaan. Het tempo waarin dat toen werd gedacht dat het zou gaan lukken, dat gaan we nooit halen. Gas blijft voorlopig een onmisbare energiebron. Er is geen goed alternatief.” 
 
Gerda: “Maar we zitten wel vast in een taboesfeer rondom gas, mede door de acties van NGO’s. Ik merk dat er weinig publieke steun is, en dat terwijl bedrijven hun best doen om te verduurzamen en infrastructuur te hergebruiken. Captains of industry zouden zich ook best vaker mogen uitspreken hierover. Het lijkt alsof geassocieerd worden met aardgas lastig is voor ze. Als mensen mij vragen waarom ik voorzitter ben geworden van deze sector, dan is dat makkelijk beantwoord. Deze bedrijven willen een rol spelen in de verduurzaming. Ze willen bijdragen aan de oplossing.” 
 
“En de bedrijven in de sector realiseren ook zogezegd in welke fase van hun leven ze zich begeven. Ze halen mij van buitenaf om daar overheen te kijken, om vitaal te blijven en om de juiste richting op te gaan. Ze hebben elkaar nodig en ik ben blij te zien dat ze één zijn.”  
 
“Je ziet het rondom de infrastructuur. In Nederland wordt er nogal makkelijk gepraat over de infrastructuur, maar het is een van de duurste elementen van de hele transitie. Van de productie tot het transport en tot de infrastructuur achter de huisdeur. En jij zei er al iets over, Cora. Dat 85% van alle huishoudens nu nog afhankelijk van aardgas is. En alleen mensen die het zich kunnen permitteren, die zijn al helemaal van het gas af. De kosten zijn enorm, hoe krijgen we dat voor elkaar?” 
 
Cora: “Klopt. De kosten van onze infrastructuur zijn gigantisch, van productie tot transport en bij mensen thuis. Je kunt niet zomaar verwachten dat iedereen ‘van het gas af’ kan, zeker niet op korte termijn. Die twee dingen leggen mensen op een of andere manier niet naast elkaar. Na Groningen en Rusland is het verbruik wel minder geworden, maar dat is eigenlijk alleen maar terug te voeren op industrie die is gestopt of afgeschaald. Nauwelijks op de rest van het verbruik. In onze warmtevoorziening is het helemaal niet hard gegaan. Sterker nog, voor de collectieve warmtesystemen in de steden zijn de investeringen allemaal stilgevallen de afgelopen jaren. 
 
Gerda: “En we hebben tijdens de energiecrisis gezien dat veel mensen plotseling bewuster met energie omgingen. Er werd korter gedoucht en de thermostaat ging lager, maar dat is geen duurzame oplossing voor de lange termijn. Het begint natuurlijk wel met besparing. Ik denk niet dat huishoudens op hetzelfde energieverbruik niveau terug zijn gekeerd.” 
 
Cora: “Nee, maar er is daar geen grote slag meer te verwachten. Het draagt dus wel allemaal bij aan dat we langer aardgas nodig hebben. Onder de streep gaat het om samenwerking én creativiteit. Hoewel er meer energiebewustzijn is en huishoudens hun verbruik verlagen, moet de echte slag komen van de industrie. Voor de lange termijn moeten we meer investeren in oplossingen zoals restwarmte op bedrijventerreinen en lokale initiatieven.” 
 
“Laat netbeheerders het probleem van netcongestie beter uitleggen en laat de samenleving meedenken over oplossingen. Zo kunnen bedrijven bijvoorbeeld hun verbruik aanpassen wanneer dat nodig is. Dat is creativiteit.” 
 
Gerda: “Ja, en laten we ruimte maken voor experimenten en creatieve oplossingen in de regelgeving. In een transitie heb je een periode van chaos, maar dat kan ook een fase zijn van creativiteit. Uiteindelijk krijgen we een nieuw normaal, maar daar moeten we eerst doorheen, en dat betekent dat we ruimte moeten bieden aan nieuwe ideeën en oplossingen.” 
 
Cora: “Absoluut, de markt komt altijd met creatieve oplossingen als we die ruimte geven. Maar dat vraagt wel om een robuuste infrastructuur. Zonder de juiste waterstofinfrastructuur kunnen we de markt ook niet laten groeien.” 
 
Gerda: “Precies, en binnen de gasindustrie is het belangrijk om infrastructuur niet zomaar af te breken. Laten we eerst testen of het hergebruikt kan worden, bijvoorbeeld voor waterstof of CO₂-opslag, voordat we besluiten om alles te slopen.” 
 
Cora: “En dat moet ook Europees worden afgestemd. Ieder land moet hierin samenwerken, want het gaat niet alleen om nationale belangen maar ook om Europese standaarden.” 
 
De conclusie is dat we aardgas nog lang nodig hebben en dat het een realiteit is die we onder ogen moeten zien. In het publieke debat moet het niet te snel gaan over te snel van het gas af gaan, maar hoe we de transitie als geheel kunnen versnellen. Aardgas is daar een onderdeel van; een deel van de oplossing. 
 
In het vervolg van dit drieluik bespreken de twee voorzitters de stelling “De tijdelijke LNG-terminals, zoals die in de Eemshaven, moeten zo snel mogelijk verdwijnen.”